دعاوی تصرف عدوانی
دعاوی تصرف عدوانی به این معناست که کسی زمین یا ملکی را به زور و بدون رضایت مالک آن را از شخصی که براساس قرارداد نسبت به آن ملک دارای حق باشد (مانند مستاجر)، تصرف کند.
انواع دعوای تصرف عدوانی:
تصرف عدوانی حقوقی چیست؟
قانونگذار تصرف عدوانی حقوقی در ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی تعریف کرده است : «دعوای تصرف عدوانی حقوقی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.» با توجه به این تعریف مال مورد تصرف باید غیر منقول( یعنی قابل نقل و انتقال نباشد مانند مسکن) باشد.
شرایط تحقق دعاوی تصرف عدوانی
1-سابقه تصرف خواهان: علاوه بر استیلا(تسلط) نسبت به مال به
قصد استفاده شخصی، که لازمه تحقق معنای تصرف در اموال است لازم است ارتباط بین مال و متصرف با تمامی ارکان و شرایط مدتی ادامه داشته باشد تا برحسب عرف بتوان آنرا بعنوان سابقه پذیرفت. بنابراین باید مدت لازم برای حصول سبق تصرف را به نظر عرف محول نمود.
2-عدم سبق تصرف خوانده:
صدور حکم رفع تصرف علیه کسی جائز است که تصرف او لاحق بر تصرف خواهان باشد.
3– عدوانی بودن تصرف خوانده:
عدوانی بودن تصرف، شرطی است که در تحقق غصب نیز ضروری است و اینکه در قانون مدنی تعریفی از مفهوم «عدوانی» به عمل نیامده، ولی ماده یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی با قید عبارات: «بدون رضایت» به بیان مفهوم «عدواناً» که در ماده 2 آن قانون ذکر شده پرداخته، منقول یا غیرمنقول بودن مال که تفاوت بین در ماده یک و دو آن می باشد، تأثیری در این امر ندارد.
دعوی خلع ید و تصرف عدوانی از جهات زیر با یکدیگر تفاوت دارند:
1- دعاوی خلع ید شامل عین و منفعت مال منقول و غیر منقول می شود ولی تصرف عدوانی منحصر در مال غیر منقول است.
2-اجرای حکم صادره در دعاوی خلع ید مستلزم قطعیت حکم می باشد ولی در تصرف عدوانی باتوجه به ماده 175 قانون آیین دادرسی مدنی اجرای حکم بدوی بدون قطعیت مجاز شمرده شده است.
3-دعاوای تصرف عدوانی بر خلاف دعاوای خلع ید به حکم ماده 177 بدون تشریفات و خارج از نوبت رسیدگی می شود.
4- منشا دعاوی خلع ید ، مالکیت خواهان است اما منشاء دعاوی تصرف عدوانی ، تصرفات سابق خواهان می باشد
تصرف عدوانی در ملک مشاع
طبق ماده 167 قانون آئین دادرسی مدنی ( در صورتی که دو یا چند نفر مال غیرمنقولی را به طور مشترک در تصرف داشته یا استفاده می کردند و بعضی از آنان مانع تصرف و یا استفاده و یا مزاحم استفاده بعضی دیگر شود حسب مورد در حکم تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق محسوب می شود)
دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع پیش بینی شده است که سبق تصرف خواهان لحوق تصرفات خوانده (سابقه ی تصرف خواهان و عدم تصرف سابق خوانده ) وعدوانی بودن تصرفات خوانده، ارکان این دعوا هستند که پس از اثبات آن دادگاه رأی به رفع تصرف عدوانی ملک مشاع صادر می نماید.
مرجع صالح جهت طرح دعوی تصرف عدوانی
بر اساس قوانین کلی خواهان در مراحل بدوی باید به دادگاه های عمومی مراجعه نماید.
اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد، بنابراین دعاوی تصرف باید در دادگاه عمومی محل وقوع مال غیرمنقول اقامه شود. در حال حاضر اشخاص برای ثبت دادخواست خود باید از طریق خدمات الکترونیک قضایی اقدام نمایند. پس از ثبت دادخواست و واریز هزینه دادرسی، به شعبه مربوطه مراجعه نمایند.
شرایط ارتکاب تصرف عدوانی
– ملک مورد مناقشه باید غیرمنقول باشد و تصرف عدوانی شامل اموال منقول نمیشود.
در این صورت ارتکاب تصرف عدوانی موضوعیت نخواهد داشت.
مدارک مورد نیاز برای گرفتن وکیل تصرف عدوانی :
- کارت ملی
- مدارکی که سبق تصرف را ثابت کند
- اصول اسناد مالکیت
3 سوال متداول از تصرف عدوانی حقوقی
1- آیا طرح «دعوی تصرف عدوانی » لزوما از سوی مالک صورت می گیرد؟
نه لزوما اقامه دعوی تصرف عدوانی از سوی مالک صورت نمی گیرد.
2-اگر مالک با اقداماتی ، در تصرفات مستاجر اخلال ایجاد کند آیا می توان دعوای تصرف عدوانی بطرفیت او مطرح نمود؟
بله زیرا مالک بدون مجوز قانونی و به زور و بدون رضایت مستاجر، مورد اجاره تصرف نموده است.
صدور حکم و رفع تصرف و دستور موقت
در مسیر دادرسی، پس از اینکه دو مهم برای دادگاه به اثبات رسید، حکم رفع تصرف از سوی دادگاه داده میشود. نخست سبق تصرف از سوی شاکی یا مدعی است که باید ثابت شود. یعنی مدعی یا شاکی باید به اثبات برساند که پیش از اینکه متشکی عنه ملک مورد مناقشه را به تصرف خود در آورد از آن استفاده می کرده و در زمانی که متشکی عنه ملک را تصرف کرده آن ملک همچنان تحت تصرف شاکی بوده است. و مسئله ی دومی که باید اثبات شود این است که ثابت شود تصرف ملک از سوی متشکی عنه مغرضانه و با آگاهی بوده است. چنانچه این دو رکن به اثبات رسید دادگاه بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی حکم مجازات و رفع تصرف را صادر میکند.
